6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu çıktıktan sonra birçok köklü değişikliklerle karşı karşıya kaldık. Her iş yerinde, risk değerlendirmesi hazırlanmasından tutun da iş sağlığı güvenliği profesyonellerinin istihdamına kadar… İş sağlığı ve güvenliği profesyonellerinin de -bu işin uzmanları olarak- iş yerlerinde mesleki risk ve hastalıkların önüne geçilmesinde işverenleri uyarıcı, rehberlik, gözetim – denetim, eğitim ve bilgilendirme gibi misyonları vardır. Burada daha çok iş güvenliği profesyonellerinin de yeni tanıştığı zaman zaman nasıl kullanılması gerektiği ile alakalı karışıklıklar yaşanan onaylı defter den bahsedeceğim.
İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği Onaylı Defterin tanımını “İş yeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı tarafından yapılan tespit ve tavsiyeler ile gerekli görülen diğer hususların yazıldığı, seri numaralı ve sayfaları bir asıl iki kopyalı şekilde düzenlenmiş her iş yeri için tek olan defteri, ifade eder” şeklinde yapar. Ayrıca İş Güvenliği Uzmanlarının Görev Yetki ve Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik Madde 11(4)’te “İş güvenliği uzmanı, görevlendirildiği iş yerinde yapılan çalışmalara ilişkin tespit ve tavsiyeleri ile 9 uncu maddede (İş Güvenliği Uzmanlarının görevlerinden bahseden madde)belirtilen hususlara ait faaliyetlerini, iş yeri hekimi ile birlikte yapılan çalışmaları ve gerekli gördüğü diğer hususları onaylı deftere yazar.”ifadesi geçer.
6331 ile oluşturulan yeni iş sağlığı ve güvenliği hizmetleri sisteminde bugün itibari ile yükümlülüğü bulunan her iş yerine, çalışan başına belirli sürelerle hizmet veren iş sağlığı ve güvenliği profesyonelleri bu defteri doldurarak verdikleri hizmetleri hukuki olarak belgelendirmektedir. Sahada özellikle bu defterin sadece
“acil durdurma gereken durumlarda kullanılması gerektiği”
“iş yerinde belirlenen noksanlıkların yazılacağı”
“risk değerlendirmesine işverenin imza atmasının yeterli görüldüğü”
gibi yanlış kanılar ile doldurulmadığı veya çekinilerek kullanılan bir defter olarak kullanılmaya çalışıldığı görülüyor.
İş sağlığı ve güvenliği profesyonellerinin işverene, verilen hizmetler ile ilgili resmi olarak bildirimde bulunup tebliğ ettiği, -açıkça İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği Madde:7(4) ‘te açıklanan- belge onaylı defterdir. İş yerinde meydana gelebilecek iş kazası veya meslek hastalıkları sonucu gerçekleştirilmesi muhtemel soruşturmalar çerçevesinde kendisini en iyi savunacağı, uyarı ve tavsiye görevlerini yerine getirip getirmediğini hukuk karşısında ispatlayabileceği defter, zamanında işveren ile müşterek imzalanmış onaylı defterdir. Boş bir onaylı defter ile işverene söz ile yapılmış uyarı ve ikazların hukuki açıdan hiçbir bağlayıcılığı olmayacaktır.
Hala hafızalardan silinmeyen 2012 yılında İstanbul/Esenyurt’ ta meydana gelen çadır faciasında 11 çalışan yanarak feci şekilde hayatını kaybetmişti. Yangına mutfakta kullanılan ısıtıcının yol açtığı belirtilmişti. Burada sanıklar arasında yer alan iş güvenliği uzmanı olaydan 5 ay önce onaylı deftere aşağıdaki notları almış ve ivedilikle giderilmesini istemiştir.
Özellikle bugünkü konjonktürde iş sağlığı ve güvenliği profesyonellerinin çok fazla iş yerine hizmet vermek zorunda kalması onaylı defterin önemini daha da artırmaktadır. İş yerlerine gidildiğinde yapılan tüm işleri net ve ayrıntılı olarak (saha gezisi yapılıp çalışanlara kişisel koruyucuların kullanılması ile ilgili uyarılarda bulunulduğu, güvensiz davranışlara sahip kişilerin uyarıldığı, bazı çalışanların bilgilendirildiği, periyodik sağlık muayenelerinin yapıldığı, … vb.) işlenebileceği bir defter olarak görmek çok daha uygun olacaktır. Buna dayanak olarak da yukarıda adı geçen İş Güvenliği Uzmanlarının Görev Yetki ve Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik Madde 11(4)’te belirtilen, “9 uncu maddede belirtilen hususlara ait faaliyetlerini” ibaresi ve “gerekli görülen diğer hususların yazıldığı” ibaresi alınabilir. Yani görevler kapsamında rehberlik, risk değerlendirmesi, çalışma ortamı gözetimi, eğitim, bilgilendirme, kayıt ve ilgili birimlerle işbirliği başlıkları altında tüm faaliyetler onaylı deftere yazılabileceği gibi bunun dışında gerekli görülen tüm konular da rahatlıkla yazılabilir.
Ayrıca iş yerlerine gerçekleştirilen denetimlerde de iş müfettişlerine talep halinde sunulmak zorunda olan onaylı defter (İSG Hizm. Yön. Madde:7(5)) iş sağlığı ve güvenliği profesyonellerinin kendilerini anlatmasında en önemli araçtır. Hiç kullanılmamış bir onaylı defter neticesinde İş Güvenliği Uzmanlarının Görev, Yetki, Sorumluluk Ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik Ek-8’de belirtilen “İş güvenliği uzmanlarının görev ve yükümlülüklerini yerine getirmemesi durumunda aykırılık başına” diye belirtilen madde gereği ihtar puanları ile muhatap kalınabilmektedir.
Tüm bu olaylar “Onaylı Defter” in kullanımının ne kadar gerekli olduğunu ve üçüncü kişilere, verilen hizmetin nasıl yapıldığını anlatmada öneminin çok fazla olduğunu gözler önüne seriyor.
